Mga Ka- Bombo,karong adlawa atoang gina saulog ang ika 129th nga anniberaryo sa Rizal Day. Ang Rizal Day usa ka opisyal ug nasudnong holiday sa Pilipinas nga gisaulog matag Disyembre 30 aron pasidunggan ang kinabuhi, mga prinsipyo, ug dakong kontribusyon ni Dr. Jose Rizal, ang pambansang bayani sa nasud. Ang petsa gipili tungod kay kini mao ang adlaw sa iyang pagkamartir kaniadtong 1896, human siya gipusil sa Bagumbayan, karon nailhan nga Rizal Park, sa dakbayan sa Maynila.
Ang pagsaulog sa Rizal Day dili lamang paghinumdom sa kamatayon sa usa ka tawo, kondili usa ka halawom nga pagpamalandong sa mga ideya nga iyang gibilin ug sa mga prinsipyo nga naghulma sa identidad sa Pilipino isip usa ka nasud nga nagtinguha sa kagawasan ug hustisya.
Si Dr. Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda natawo niadtong Hunyo 19, 1861 sa lungsod sa Calamba, Laguna. Usa siya ka doktor, eskolar, manunulat, ug intelektwal. Bisan sa iyang kabatan-onan, iyang gipakita ang talagsaong kaalam ug gugma sa pagkat-on. Nakatungha siya sa nagkalain-laing eskwelahan sa sulod ug gawas sa nasud, ug didto mas misamot ang iyang pag-abli sa mga mata sa kahimtangan sa Pilipinas ubos sa kolonyal nga paghari sa Espanya.
Pinaagi sa iyang mga sinulat, ilabi na sa nobela nga “Noli Me Tangere” nga gipatik niadtong 1887, gipadayag ni Rizal ang kalawom sa inhustisya, abuso sa gahum, ug pagpanamastamas sa mga Pilipino. Ang iyang mga pulong dili lamang pagsaway, kondili usa ka panawagan sa pagmata sa konsensya sa katawhan. Gisundan kini sa “El Filibusterismo”, nga mas mapintas ug mas masakiton nga hulagway sa usa ka nasud nga nagkurog sa kalagot ug paglaum.
Sumala sa daghang historyador, ang mga ideyang gipadayag ni Rizal sa iyang mga buhat maoy nagdasig sa diwa sa rebolusyon. Bisan pa man nga wala siya mopili sa armadong pakig-away, ang iyang impluwensya mas lawom ug mas lapad kaysa pusil ug sundang. Ang iyang mga ideya maoy nagsiga sa kalayo sa nasyonalismo sa mga Pilipino.
Niadtong Disyembre 30, 1896, si Rizal gipatay pinaagi sa firing squad sa Bagumbayan Field. Siya gidakop ug gipatun-an sa kasong pagluib batok sa kolonyal nga gobyerno, bisan wala’y lig-on nga ebidensya nga siya miapil sa armadong rebolusyon. Ang iyang kamatayon nakapukaw sa bug-os nga nasud ug nahimong simbolo sa sakripisyo alang sa kagawasan.
Human sa iyang pagkamartir, ang ngalan ni Rizal nahimong tinubdan sa pagdasig sa mga Pilipino nga mipadayon sa pakigbisog batok sa kolonyalismo. Niadtong 1898, ang unang Presidente sa Pilipinas nga si Emilio Aguinaldo mipahibalo sa unang pagsaulog sa Rizal Day isip usa ka nasudnong adlaw sa pagbangutan, alang kang Rizal ug sa tanang biktima sa Espanyol nga paghari. Kini usa ka pormal nga pag-ila nga ang sakripisyo sa usa ka tawo mahimong sakripisyo sa usa ka nasud.
Ang lungsod sa Daet, Camarines Norte mao ang unang lugar nga nagtukod og monumento alang kang Rizal, nga nagpakita sa kusog sa katawhan nga mihatag bili sa iyang legado. Ang monumento gidisenyo ni Lt. Col. Antonio Sanz ug gipundohan sa mga ordinaryong katawhan , usa ka ebidensya nga ang pagpasidungog kang Rizal dili lamang gikan sa gobyerno kondili gikan sa katawhan mismo.
Pagkahuman sa Spanish-American War ug sa pagkuha sa Amerika sa kontrol sa Pilipinas niadtong 1901, ang bag-ong kolonyal nga administrasyon mipili kang Rizal isip pambansang bayani. Ang American Governor-General nga si William Howard Taft mitudlo kang Rizal isip simbolo sa mapinanggaon nga nasyonalismo ug intelektwal nga pakigbisog, usa ka paagi aron ipakita nga ang bag-ong mga magmamando mas mabuotan kaysa sa mga Espanyol.
Niadtong Pebrero 1, 1902, gipasa sa Philippine Commission ang Act No. 345, nga opisyal nga nagdeklarar sa Disyembre 30 isip Rizal Day ug usa ka national holiday. Kini maoy lig-on nga pundasyon sa padayon nga pagsaulog kang Rizal sa matag henerasyon sa Pilipino.
Niadtong Hunyo 9, 1948, gipirmahan ni Presidente Elpidio Quirino ang Republic Act No. 229, nga naglatid sa kasolemnidad sa Rizal Day. Ubos sa balaod, gidili ang mga kalihokan sama sa cockfighting, horse racing ug jai-alai matag Disyembre 30, ug gimando nga ang tanang bandila sa nasud ikanaug sa half-mast isip timaan sa pagbangutan ug pagpasidungog.
Niadtong 1996, sa ika-100 ka tuig nga anibersaryo sa kamatayon ni Rizal, gipahigayon ang halandumong pagrekober sa iyang katapusang mga lakang gikan sa Fort Santiago padulong sa Bagumbayan. Gisundan kini sa reenactment sa iyang pagpusil ug sa opisyal nga seremonya sa pagtaas sa bandila, nga nagpakita sa padayon nga respeto ug paghinumdom sa iyang sakripisyo.
Sa karon nga panahon, ang Rizal Day nagpabiling usa ka halawom nga pahinumdom nga ang kagawasan dili libre ug ang kausaban nagsugod sa kaalam ug karakter. Ang kinabuhi ni Rizal nagtudlo kanato nga ang edukasyon mao ang yawi sa tinuod nga kalayaan, ug ang gugma sa nasud kinahanglan ipakita dili lamang sa pulong, kondili sa buhat.
Ang pagsaulog sa Rizal Day usa ka panawagan sa tanang Pilipino nga ipadayon ang mga prinsipyo ni Rizal — ang pagkamatinud-anon, pagkahumanon, ug pag-alagad sa katawhan. Pinaagi niini, mapadayon nato ang iyang damgo alang sa usa ka Pilipinas nga gawasnon, makiangayon ug puno sa paglaum. Busa Salamat Rizal salamat sa pagmahal sa Pilipinas
